Katedry

ROK AKADEMICKI 2023/2024

POK. 516

Katedra Logiki, Epistemologii i Filozofii Nauki została utworzona 6 marca 2019 roku w rezultacie zmian mających na celu dostosowanie struktury Instytutu Filozofii do ministerialnych uregulowań zawartych w Konstytucji dla Nauki.

Zainteresowania badawcze członków Katedry mieszczą się w następujących obszarach:

•   logika filozoficzna (łącznie z filozofią języka);
•  filozofia nauki i filozofia w nauce (szczególnie: modele naukowej racjonalności i postępu, filozofia w informatyce, astrofizyce, biologii); naukoznawstwo;
• nauki kognitywne i filozofia umysłu (szczególnie: neuronalne korelaty zjawisk mentalnych, porównawcze badania nad ucieleśnionym poznaniem);
•   badania dotyczące relacji pomiędzy nauką/rozumem i religią/teologią/wiarą;
•   badania nad myślą Ludwiga Wittgensteina.

The Department of Logic, Epistemology and Philosophy of Science was created on March 6th, 2019, as a result of changes adapting the structure of the Institute of Philosophy to the ministerial regulation of the Constitution for Science.
Our research interests are in the following areas: 
•   philosophical logic (with philosophy of language); 
• philosophy of/in science (esp. models of rationality and progress, philosophy in computer science/informatics, astrophysics, biology); science studies; 
•   cognitive science and philosophy of mind (esp. neuronal correlates of mental phenomena, comparative research on the embodied cognition); 
•   the research on the relation between science/reason and religion/faith; 
•   Ludwig Wittgenstein studies.

ROK AKADEMICKI 2023/2024

POK. 518

Katedrę Filozofii Współczesnej tworzy zespół filozofów, którzy inspirując się metodologicznymi osiągnięciami współczesnych szkół filozoficznych - fenomenologicznej, hermeneutycznej, egzystencjalnej, dialogicznej i analitycznej - prowadzą namysł nad rodzącymi się współcześnie problemami filozoficznymi.

Ważnym założeniem prowadzonych w naszym zespole badań jest uznanie, że filozofowanie zyskuje na jakości, gdy te - tak różne - podejścia i perspektywy spotykają się ze sobą w dialogicznej i krytycznej konfrontacji. Za istotny aspekt filozofowania uważamy także twórcze zakorzenienie w filozoficznej myśli dawnych mistrzów. W tym kontekście bliska jest nam wizja starożytnych: filozofii jako ćwiczenia duchowego, powiązania myślenia z egzystencjalnym zaangażowaniem. 

Konieczność metafilozoficznej samoświadomości stanowi powód i rację do badań nad samą filozofią współczesną. Obecnie w naszej katedrze dominują badania nad fenomenologią francuską, ale w pewnym zakresie prowadzone są także nad analityczną filozofią świadomości, myślą hermeneutyczną, zwłaszcza P. Ricouera, dialogikami (m. in. Levinas, Tischner) czy egzystencjalistami (Heidegger).

Do głównych problemów, nad którymi toczy się nasz namysł, należą: doświadczenie metafizyczne i etyczne; zastosowania antropologii hermeneutycznej w obszarach granicznych między normą a patologią; kwestie jaźni i świadomości. Ważne miejsce w naszym myśleniu zajmuje problematyka Boga i religii widziana w kontekście kondycji człowieka współczesnego: pytań jakie sobie stawia, zwłaszcza zaś pytań o siebie samego, doświadczając swojej czasowości i skończoności, ale także otwarcia na wymiar transcendentny, absolutny. Duża część wymienionych wyżej zagadnień łączy się w tworzącym się aktualnie projekcie badawczym nad mistyczną przemianą świadomości.

ROK AKADEMICKI 2023/2024

POK. 516

Badania naukowe prowadzone w ramach Katedry Etyki Ogólnej i Stosowanej:

Badania nad polską filozofią i etyką chrześcijańską w aspekcie historycznym, metodologicznym i przedmiotowym (P. Duchliński we współpracy z P. Mazurem). Celem badań jest krytyczne opracowanie najważniejszych myślicieli, którzy kształtowali w XX wieku oblicze polskiej etyki chrześcijańskiej. Opracowanie przeznaczone jest dla odbiorców krajowych i zagranicznych. Obecnie badania te są realizowane w ramach projektu badawczego Pomniki Polskiej Filozofii Chrześcijańskiej XX wieku. W projekcie uczestniczy 16 uczelni. Efektem badań jest przygotowywana w języku polskim i angielskim współautorska monografia o etyce o. T. Ślipko oraz Przewodnik po najważniejszych osiagnięciach polskiej filozofii chrześcijańskiej, w którym znajduje się rozdział poświęcony osiągnięciom w dziedzinie etyki.

Badania nad współczesnymi ideologiami takimi jak: transhumanizm, posthumanizm, enhancement (A. Bugajska, także P. Duchliński i P. Aszyk). Celem badań jest krytyczne opracowanie najważniejszych zagadnień dotyczących wyżej wymienionych trendów pod kątem ich wpływu na przemiany światopoglądowe i kulturowe. Badania te są prowadzone w ramach grupy badawczej złożonej z przedstawicieli kilku uczelni: Akademia Ignatianum w Krakowie, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, Uniwersytet Białostocki, Akademia Wojsk Lądowych we Wrocławiu, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego i Instytutu Medycyny Wsi z Lublina. Efektem badań są wydawane monografie pod redakcją P. Duchlińskiego i G. Hołuba omawiające różne zagadnienia związane z szeroko rozumianą problematyką enhanacement.

Badania nad etyką współczesną, szczególnie w jej wymiarze stosowanym, głównie w obszarze etyki życia codziennego i etyki zarządzania (J. Kucharski). Celem badań jest analiza i rewizja istniejących norm oraz ich uzasadnień. Badania mają charakter interdyscyplinarny. Rozwijana jest też współpraca z interesariuszami zewnętrznymi (związki zawodowe, urzędy, korporacje) w celu wypracowania rozwiązań etycznych dla pracowników (J. Kucharski, P. Duchliński).

Podejmuje się badania (P. Aszyk) z zakresu etyki medycznej w jej klinicznym wymiarze służącym praktycznym rozstrzygnięciom. Badane są szczególnie zagadnienia moralne oraz dylematy związane z końcem ludzkiego życia, w tym kwestie terapii uporczywej i terapii daremnej, rezygnacji z leczenia, podtrzymywania życia. Badania mają charakter interdyscyplinarny i podejmowane są w zespołach składających się ze specjalistów z zakresu medycyny paliatywnej, prawa, psychologii, rehabilitacji.

Badania (o charakterze epistemologiczno-metodologicznym) nad etyką chrześcijańską w kontekście naukowego obrazu świata (P. Duchliński). Celem badań jest odpowiedź na pytanie, na ile etyka chrześcijańska wpisuje się we współczesny naukowy obraz świata, jaki wpływ ma on na jej uprawianie, czy stanowi on zagrożenie dla jej aksjologicznego i normatywnego charakteru. Badania mają charakter interdyscyplinarny i komparatystyczny, ich celem jest wypracowanie integralnej koncepcji etyki normatywnej, która z jednej strony zachowywałaby wypracowane w tradycji (zwłaszcza neotomistycznej) rozstrzygnięcia normatywne, a z drugiej strony była otwarta na naukowy obraz świata, który nieuchronnie wpływa na nasze codzienne rozumienie świata.

W ramach grupy badawczej (P. Duchlinski (AIK), E. Podrez (UKSW), A. Kobyliński (UKSW), R. Moń (PWT)) prowadzi się badania o charakterze historycznym, metodologicznym i przedmiotowym nad współczesną etyką normatywną o profilu chrześcijańskim i pozachrześcijańskim. Celem badań jest krytyczne opracowanie wybranych problemów, które są nośne z punktu widzenia tożsamości etyki oraz jej współczesnych przeobrażeń ujawniających się w sposób szczególny w rozstrzygnięciach normatywnych. Efektem dotychczasowych badań są trzy monografie współautorskie.

W ramach Katedry prowadzone są też badania epistemologiczne i metodologiczne, dotyczące podstaw nauk humanistycznych, takich jak filozofia i kulturoznawstwo (P. Duchliński). W badaniach tych nawiązuje się do tradycji polskiej metodologii nauk humanistycznych ze szczególnym uwzględnieniem dorobku szkoły lubelskiej, krakowskiej i poznańskiej. Badania koncentrują się przede wszystkim na różnych sposobach rozumienia i aplikacji metody interpretacji humanistycznej.

ROK AKADEMICKI 2023/2024

POK. 518

Katedra Filozofii Bytu, Człowieka i Społeczeństwa:   

Badania prowadzone w Katedrze Filozofii Bytu, Człowieka i Społeczeństwa Akademii Ignatianum w Krakowie obejmują szeroki zakres problematyki filozoficznej, ukierunkowanej na poznanie rzeczywistości, w tym zwłaszcza człowieka i społeczeństwa.   

Do szczegółowych kwestii podejmowanych w katedrze należą różne zagadnienia antropologiczne: prowidencji ludzkiej, zastosowania metody separacji do analizy sądów egzystencjalnych podmiotowych, podmiotowości, istnienia człowieka oraz paradoksów osoby. W związku z nimi, a niekiedy niezależnie od nich badane są także problemy z zakresu filozofii bytu. Punktem odniesienia do prowadzonych badań jest tradycja tomistyczna, rozwijana w krytycznej i twórczej interakcji z osiągnięciami filozofii współczesnej.   

W zakresie zainteresowań pracowników katedry znajduje się również szeroko rozumiana problematyka społecznej tożsamości człowieka, w związku z czym badane są kwestie wspólnotowości, obywatelskości, europejskości czy aktualności myśli społecznej ks. Piotra Skargi.   

Odrębny obszar badań, przede wszystkim o nachyleniu historycznofilozoficznym, wyznacza namysł na polską filozofią chrześcijańską, czego praktycznym rezultatem jest seria wydawnicza „Polska filozofia chrześcijańska XX i XXI wieku”.  

ROK AKADEMICKI 2023/2024

POK. 518

Badania prowadzone przez Katedrę Historii Filozofii tworzą wspólny program, zbudowany wokół różnych aspektów kwestii recepcji i rozwinięcia idei i rozwiązań filozofii starożytnej w myśli chrześcijańskiej wieków IV–VII. W tym okresie myśl chrześcijańska wkroczyła w fazę dojrzałą. W sporach chrystologicznych zostały ukute właściwe dla niej pojęcia i sposoby podejścia do refleksji o charakterze filozoficznym. Autorzy tego okresu zaproponowali daleko idące innowacje terminologiczne i koncepcyjne, które zostały w późniejszym okresie wchłonięte przez filozofię scholastyczną.

Kwestią, która pozwoliła wydobyć filozoficzne innowacje tego okresu, i na której skupiały się do niedawna badania członków Katedry, jest problem indywiduum. Ukazaniu tego, w jaki sposób pytanie o indywiduum zostało zadane i jakie rozwiązania zaproponowali autorzy VI i VII w. po Chrystusie służył projekt „Zapomniane korzenie średniowiecznej kwestii uniwersaliów i indywiduacji” (grant NCN 012/05/B/HS1/03305). Autorzy ci, zwani w historii teologii „neochalcedończykami”, do których należą Jan Gramatyk, Leontiusz Bizantyjski, Leontiusz Jerozolimski, Maksym Wyznawca, poprzez swoją pracę analityczną zbudowali sposób uprawiania filozofii skoncentrowany na jasności języka filozoficznego. Rekonstrukcji tego podejścia, skodyfikowanego przez Jana z Damaszku, poświęcone są badania prowadzone w ramach projektu NCN Harmonia „Neochalcedoński paradygmat filozoficzny” (UMO-2016/22/M/HS1/00170) we współpracy z badaczami z Union Theological Seminary (Columbia University, Nowy Jork).

Procesy zapoczątkowane przez Neochalcedończyków nie były jedynymi transformacjami starożytnego sposobu filozofowania, jakie dokonały się w epoce stanowiącej szczególny przedmiot zainteresowania badań Katedry. Równolegle w myśli monastycznej głębokim przemianom podlegały pojęcia człowieka, duszy, tożsamości: wykształceniu się nowej metafizyki człowieka, rozumianej jako metafizyka przebóstwienia, a stanowiącej twórcze rozwinięcie idei średnioplatońskich, poświęcone są badania prowadzone w Katedrze nad myślą Ewagriusza z Pontu.

Całość chrześcijańskiej myśli filozoficznej owej epoki rozwijała się w dialogu z ideami wprowadzonymi przez Platonizm. Neochalcedończycy budowali swój paradygmat wykorzystując osiągnięcia logiki neoplatońskiej. Ewagriusz proponował oryginalne rozwiązania problemów metafizycznych platonizmu, które stanowiły asumpt dla odnowienia platonizmu przez Plotyna.

Uznając potrzebę ponownego przyswojenia polskiej kulturze filozoficznej myśli Plotyna i ukazanie jego filozofii jako sformułowanej w dialogu z myślą jego epoki — średnim platonizmem, arystotelizmem, stoicyzmem, gnozą chrześcijańską, pracownicy Katedry zainicjowali powstanie grupy badawczej, w której skład wchodzą także przedstawiciele innych ośrodków badawczych. Grupa ta zaproponowała poprzez Ignatianum i uzyskała grant Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki na nowe, opatrzone komentarzami i opracowaniami, tłumaczenie dzieł Plotyna na język polski (projekt nr 0193/NPRH7/H22/86/2018). Prace nad Plotynem i nad myślą neochalcedońską będą  kontynuowane przez najbliższe lata. Ich celem jest, między innymi, rekonstrukcja idei normatywności języka w ukonstytuowaniu się klasycznego chrześcijańskiego podejścia do uprawiania filozofii.

ROK AKADEMICKI 2023/2024

POK. 516

W Katedrze Logiki, Epistemologii i Filozofii Nauki

Ludwig Wittgenstein a Zygmunt Freud – spojrzenie na terapię i na psychoanalizę

Wybrane filozoficzne problemy naukoznawstwa

Zastosowania logiki w filozofii

Dialectical principle of charity i kryteria oceny modyfikacji semantycznych w dyskusji

W Katedrze Filozofii Współczesnej

Ludzka tożsamość i czas przeżywany: oblicza autonomii i heteronomii

Fenomenologia współcześnie – IV cz. (kontynuacja projektu z trzech poprzednich lat)

E. Levinas i J.P. Sartre w konfrontacji z klasykami myśli współczesnej – cz. II (kontynuacja zeszłorocznego projektu)

Mindfulness a wybrane problemy filozofii świadomości

W Katedrze Etyki Ogólnej i Stosowanej

Etyka coachingu, doradztwa i usuwania barier społecznych wobec osób ze specjalnymi potrzebami.    

Etyka zgody. Problematyka sprawczości w etyce normatywnej

Etyka diachroniczna i aksjologia temporalna

Bioetyka a transhumanizm. Studia i rozprawy.   

W Katedrze Filozofii Bytu, Człowieka i Społeczeństwa

Osoba w kulturze i społeczności - kontynuacja

W Katedrze Historii Filozofii

Neoplatoński system kategorialny: problemy zależności między semantyką a metafizyką (kontynuacja)

Etyka a problem podmiotu. Studium analityczno-hermeneutyczne. 

Wybrane zagadnienia z antropologii, etyki teoretycznej i stosowanej. 

Osoba w kulturze i społeczności - kontynuacja. 

Ludwig Wittgenstein a Zygmunt Freud - spojrzenie na terapię i na psychoanalizę. 

Zastosowania logiki w filozofii. 

Kryteria oceny argumentów semantycznych. 

Fenomenologia współcześnie - III cz. 

Dynamiczna tożsamość a czas przeżywany. 

Intencjonalność jako idea. 

E. Levinas i J. P. Sartre w konfrontacji z klasykami myśli współczesnej. 

Mindfulness a wybrane problemy filozofii świadomości. 

Neoplatoński system kategorialny: problemy zależności między semantyką a metafizyką.

Ulepszanie człowieka. Ideologia, utopia nowa, eschatologia

Wittgenstein a filozofia współczesna

Osoba w kulturze i społeczności

Ludwig Wittgenstein a psychologia (psychiatria)

Zastosowania logiki w filozofii

Filozofia, nauka i religia w krakowskim ośrodku naukowym Księży Jezuitów w XX i XXI wieku

Problem perswazyjności definicji

(Nie) aktualność fenomenologii? Czy fenomenologia ma dziś rację bytu? - cz. II (kontynuacja)

Fenomenologia, hermeneutyka, semiotyka

Jednostkowa i społeczna podatność na zranienie: wyzwania antropologiczne - cz. 2

Tożsamość człowieka - antropologia fenomenologiczno-hermeneutyczna wobec wyzwań naturalizmu i psychopatologii

E. Levinas w konfrontacji z klasykami myśli - w poszukiwaniu podobieństw i różnic

Mindfulness a wybrane problemy filozofii świadomości

Problemy relacji między istotą i istnieniem w Medioplatoniźmie, Neoplatoniźmie i Średniowiecznej scholastyce. Analizy terminologiczne i ontologiczne (kontynuacja projektu)

Wczesna scholastyka jezuicka. "Logica" Marcina Śmigleckiego